Mama Bolka prosi wychowawcę o opinię na temat funkcjonowania syna w szkole. Tata Helenki potrzebuje opinię o problemach córki w uczeniu się. Kurator sądowy chce opinię o zachowaniu Kuby i jego wynikach w nauce. Opinię o Zosi – potrzebuje dzielnicowy, o Agacie – Miejskie Centrum Pomocy Rodzinie, o Jacku – adwokat jego ojca… Niemal każdego dnia nauczyciele i specjaliści szkolni wystawiają pisemną opinię o którymś ze swoich podopiecznych. Niezbyt to lubią, bo czynność ta zasadniczo różni się od uwag na jego temat, jakimi spontanicznie dzielą się w pokoju nauczycielskim. Poza tym zabiera cenny czas, wymaga sprawnego oddzielania faktów od osobistej ich interpretacji, zmusza do dbałości o wyważone poglądy oraz czytelny przekaz, bez nadmiaru emocji. Wielu pedagogów ma też wątpliwości, czy na pewno należy to do ich obowiązków, a jeśli tak – to w jakiej formie sensownie skonstruować taką opinię, jakie umieścić w niej informacje bez narażania się na zarzut złamania tzw. tajemnicy nauczycielskiej, do której utrzymania zobowiązuje ich art. 30a ustawy Prawo oświatowe oraz art. 13b ustawy o systemie oświaty. Spróbujmy przyjrzeć się temu obszarowi nauczycielskiej działalności w kontekście obowiązującego prawa. Czym jest opinia o uczniu? Opinia o uczniu wystawiana przez szkołę jest na pewno dokumentem. Po pierwsze – zawiera informacje o funkcjonowaniu dziecka w szkole, po drugie – obrazuje, na podstawie danych gromadzonych w tej placówce, przebieg nauczania i wychowania oraz udzielania mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Dzisiaj, co powszechnie wiadomo, dane te są poufne. Stąd też powinny być odpowiednio zabezpieczone, a ich udostępnianie innym osobom i instytucjom musi jasno wynikać z przepisów prawa. A tych jest naprawdę sporo, co postaram się wykazać poniżej. Na ten moment proszę przyjąć bez wątpienia: POLECAMY Opinia, jako dokument wystawiany przez szkołę, powinna być: sporządzana zgodnie z obowiązującą w szkole procedurą (przykładowy wzór znajduje się w Narzędziowni); opatrzona zarówno pieczęcią szkoły, jak i dyrektora lub innej osoby upoważnionej przez niego w tym zakresie; podpisana przez osobę, która tę opinię opracowała. Jeśli o opinię wnioskuje rodzic, warto ją opatrzyć klauzulą: „Opinię wydaje się na prośbę rodzica w celu przedłożenia w …”. To dla ostrożności, zdarzają się bowiem sytuacje, że rodzic prosi o opinię o dziecku dla PPP, a potem przekazuje ją np. lekarzowi lub adwokatowi do sprawy rozwodowej. Sposób przekazywania opinii (informacji o uczniu) musi być zgodny ze statutem, a obieg takiej dokumentacji zgodny z instrukcją kancelaryjną. Na jakiej podstawie szkoła sporządza taką opinię? To zależy od tego, na czyją prośbę taka pisemna opinia jest sporządzana. Jeśli na wniosek rodziców/prawnych opiekunów, to na podstawie Konstytucji RP oraz ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, gwarantujących im dostęp do wszelkich informacji na temat ich dziecka i spraw, które jego dotyczą, a więc również do informacji posiadanych przez szkołę. Trzeba jednak wiedzieć, że uprawnienie do otrzymania określonych informacji o uczniu oraz jego danych przez inne podmioty, a z drugiej strony – obowiązek ich udostępnienia przez dyrektora szkoły, mogą również: być wprost wyrażone w treści konkretnego przepisu prawa oświatowego; wynikać z określonego przepisami prawa zakresu zadań realizowanych przez dany podmiot (organ, instytucję), z których wynika, że w celu ich realizacji konieczny jest dostęp do takich właśnie informacji i danych uczniów. Chcąc uniknąć zarzutu o niedopełnienie obowiązku lub posądzenia o popełnienie rażących błędów, warto pamiętać, że: Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2017 r., poz. 1591 z późn. zm.) wskazuje dwie konkretne sytuacje, kiedy od szkoły wymagana jest opinia o uczniu. W przypadku gdy rodzice ucznia składają do PPP wniosek w sprawie objęcia ich dziecka zindywidualizowaną ścieżką realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego oraz zindywidualizowaną ścieżką zajęć edukacyjnych. Wtedy właśnie muszą dostarczyć opinię nauczycieli i specjalistów, prowadzących zajęcia z dzieckiem, o jego funkcjonowaniu w przedszkolu lub szkole (§ 12 ust. 3). Opinia ta powinna zawierać – obok danych i informacji, o których mowa jest w kilku przepisach w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (opisane poniżej) – również wskazania: zakresu, w jakim uczeń nie może brać udziału w zajęciach wychowania przedszkolnego lub zajęciach edukacyjnych wspólnie z oddziałem przedszkolnym lub szkolnym; okresu objęcia ucznia zindywidualizowaną ścieżką, nie dłuższy jednak niż rok szkolny; działań, jakie powinny być podjęte w celu usunięcia barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie ucznia i jego uczestnictwo w życiu przedszkola lub szkoły (§ 12 ust. 6). W przypadku gdy mimo udzielanej uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole lub placówce nie następuje poprawa jego funkcjonowania, wówczas dyrektor – za zgodą rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia – występuje do publicznej poradni z wnioskiem o przeprowadzenie tzw. pogłębionej diagnozy i wskazanie sposobu rozwiązania problemu tego ucznia (§ 20 ust. 11–12). Wniosek dyrektora musi zawierać informacje o: rozpoznanych indywidualnych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych, możliwościach psychofizycznych ucznia oraz jego potencjale rozwojowym; występujących trudnościach w funkcjonowaniu ucznia w przedszkolu, szkole czy placówce lub szczególnych uzdolnieniach ucznia; działaniach podjętych przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów w celu poprawy jego funkcjonowania w przedszkolu, szkole i placówce, formach udzielanej mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, okresie ich udzielania oraz efektach podjętych działań i udzielanej pomocy; wnioskach dotyczących dalszych działań mających na celu poprawę funkcjonowania ucznia. Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1743) wskazuje, że poradnia, która na wniosek rodziców ma wydać dziecku opinię we wskazanej przez nich sprawie, może zwrócić się do dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki, do której dziecko uczęszcza, o wydanie opinii nauczycieli lub specjalistów udzielających mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, informując o tym oczywiście rodziców (§ 7 ust. 2–3). O wydanie takiej opinii może również zwrócić się sam rodzic-wnioskodawca i osobiście dostarczyć ją do poradni. Przy czym: Opinię należy wydać w terminie 7 dni od dnia otrzymania przez dyrektora prośby o jej wydanie. Kopię opinii należy przekazać rodzicom dziecka lub pełnoletniemu uczniowi. Opinia w szczególności powinna zawierać informację o: rozpoznanych przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych lub specjalistów prowadzących zajęcia z dzieckiem lub uczniem o indywidualnych potrzebach rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwościach psychofizycznych dziecka lub ucznia, w tym mocnych stronach i uzdolnieniach; funkcjonowaniu dziecka lub ucznia w przedszkolu, szkole, ośrodku lub placówce, w tym występujących trudnościach, a w przypadku dzieci lub uczniów: niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym objętych kształceniem specjalnym – wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania dziecka lub ucznia, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim objętych zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi – okresową ocenę funkcjonowania dziecka; działaniach podjętych przez nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych lub specjalistów w celu poprawy funkcjonowania dziecka lub ucznia w przedszkolu, szkole, ośrodku lub placówce, formach udzielonej dziecku lub uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej, okresie jej udzielania oraz efektach podjętych działań i udzielanej pomocy oraz wnioskach dotyczących dalszej pracy z dzieckiem lub uczniem, mających na celu poprawę funkcjonowania dziecka lub ucznia. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich ( Dz. U. z 2018 r., poz. 969) wskazuje w art. 4a „Udzielanie informacji przez podmioty współdziałające z sądem rodzinnym”: Podmioty współdziałające z sądem rodzinnym, a w szczególności: instytucje państwowe, społeczne lub jednostki samorządowe oraz osoby godne zaufania, w zakresie swego działania, udzielają na żądanie sądu rodzinnego informacji niezbędnych w toku postępowania. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji ( Dz. U. z 2019 r., poz. 161 z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 1014 z późn. zm.) dają podstawę zwrócenia się do szkoły o udzielenie pełnej informacji o uczniu oraz udostępnienie posiadanej dokumentacji. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej ( Dz. U. z 2019 r., poz. 1507 z późn. zm.), szczególnie art. 9 ust. 1, art. 19 ust. 2, art. 105 ust. 1, art. 121 oraz ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ( Dz. U. z 2019 r., poz. 1111 z późn. zm.), szczególnie art. 129, art. 130, art. 131 oraz art. 190a, stanowią podstawę, na mocy której dana jednostka pomocy społecznej – MOPS, OPS, PCPR – może żądać od szkoły informacji o uczniu. Ważne! Niedopuszczalne jest przekazywanie informacji związanych z danymi uczniów przez telefon, ponieważ stwarza to zagrożenie udostępniania danych osobom nieupoważnionym. Jak prawidłowo opracować opinię o uczniu? Przytoczone powyżej przepisy prawne wyraźnie określają, że autorem szkolnej opinii o uczniu ma być pracownik pedagogiczny – nauczyciel, wychowawca oraz specjalista szkolny. Chodzi oczywiście o te osoby, które na co dzień pracują z danym dzieckiem, a więc najlepiej je znają, na bieżąco orientują się w jego sytuacji edukacyjnej, sposobie bycia, kontaktach z innymi. Krótko mówiąc, posiadają najwięcej, a do tego różnych informacji przydatnych do opracowania opinii. Zatem, zgodnie z zasadą „co dwie głowy, to nie jed... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? 10 wydań magazynu "Głos Pedagogiczny" Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online Możliwość pobrania materiałów dodatkowych ...i wiele więcej! Sprawdź