Kampania północno-afrykańska, w której siły alianckie i kraje Osi rozpoczęły serię ataków i kontrataków na pustyniach Afryki Północnej, trwała od 1940 do 1943 roku. Libia była kolonią włoską od kilku dziesięcioleci, a sąsiedni Egipt znajduje się pod brytyjską kontrolą od 1882 roku. Kiedy Włochy wypowiedziały wojnę krajom koalicji antyhitlerowskiej w 1940 r., Natychmiast zaczęły się wojny między tymi dwoma państwami. We wrześniu 1940 r. Włochy dokonały inwazji na Egipt, ale w grudniu tego samego roku doszło do kontrataku, w wyniku którego około 130 tysięcy Włochów zostało schwytanych przez wojska brytyjskie i indyjskie. W odpowiedzi na klęskę Hitler wysłał na front nowo utworzony korpus afrykański pod dowództwem generała Erwina Rommla. Na terytorium Libii i Egiptu miało miejsce kilka przedłużających się zaciekłych bitew. Punktem zwrotnym w wojnie była Druga Bitwa pod El Alamein pod koniec 1942 roku, podczas której 8 Armia generała Lieutenanta Bernarda Montgomery'ego pokonała siły koalicji Hitlera z Egiptu do Tunezji. W listopadzie 1942 r. W ramach operacji "Pochodnia" Wielka Brytania i Stany Zjednoczone wylądowały na zachodnim wybrzeżu Afryki Północnej na tysiącach żołnierzy. W wyniku operacji, w maju 1943 r. Siły koalicji antyhitlerowskiej ostatecznie pokonały armię bloku nazistowskiego w Tunezji, kładąc kres wojnie w Afryce Północnej. Można zobaczyć inne części problemów drugiej wojny światowej. TUTAJ. (Razem 45 zdjęć) 1. Australijskie wojska atakują niemiecką twierdzę pod osłoną zasłony dymnej na Pustyni Zachodniej w Afryce Północnej, 27 listopada 1942 r. (AP Photo) 2. Generał Niemiec Erwin Rommel staje na czele 15. Dywizji Pancernej między Tobrukiem a Sidi Omarem w Libii, 1941. (Nara) 3. Australijscy żołnierze podążają za czołgami podczas próby ofensywy w piaskach Afryki Północnej, 3 stycznia 1941 r. Piechota towarzyszyła czołgom jako środek ostrożności przeciwko nalotom. (AP Photo) 4. Niemiecki bombowiec nurkujący Junkers Ju-87 "Stuck" atakuje brytyjską bazę w pobliżu Tobruku, Libia, październik 1941. (AP Photo) 5. Pilot Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii ustanawia krzyż z wraku grobu włoskich pilotów, których samoloty rozbił się podczas bitwy na pustyni zachodniej w Mersa Matruh, 31 października 1940 roku. (AP Photo) 6. Transporter opancerzony "Bran Carrier" był w służbie australijskiej kawalerii w Afryce Północnej, 7 stycznia 1941 r. (AP Photo) 7. Brytyjscy tankowcy śmieją się z komiksów włoskiej gazety w strefie działań wojennych w Afryce Północnej, 28 stycznia 1941 r. Jeden z nich trzyma w ramionach szczenię znalezione podczas schwytania Sidi Barrani, jednej z pierwszych włoskich fortec, które skapitulowały podczas wojny w Afryce Północnej. (AP Photo) 8. Włoska łódź latająca, zaatakowana przez bojowników Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii, spala wybrzeże Trypolisu. Ciało włoskiego pilota pływa w wodzie w pobliżu lewego skrzydła. (AP Photo) 9. Brytyjskie źródła twierdzą, że na tym zdjęciu widać żołnierzy włoskich, którzy zginęli z brytyjskiej ostrzału artyleryjskiego na południowy zachód od Ghazali podczas jednej z libijskich bitew w styczniu 1942 r. (AP Photo) 10. Jeden z włoskich jeńców wojennych schwytany w Libii i wysłany do Londynu w koronie korpusu afrykańskiego, 2 stycznia 1942 r. (AP Photo) 11. Włoskie zaawansowane pozycje w pobliżu Tobruku, Libia, 6 stycznia 1942 r. (AP Photo) 12. Brytyjskie bombowce "Bristol Blenheim" są wysyłane na obławę w Cyrenajce, w Libii, w towarzystwie bojowników, 26 lutego 1942 r. (AP Photo) 13. Funkcjonariusze brytyjskiego wywiadu monitorują ruch nieprzyjaciela na pustyni zachodniej w pobliżu egipsko-libijskiej granicy w Egipcie, w lutym 1942 r. (AP Photo) 14. Talizman szwadronu brytyjskiej lotnictwa królewskiego w Libii, małpa o imieniu Bass, gra z pilotem myśliwskim "Tomahawk" na pustyni zachodniej, 15 lutego 1942 r. (AP Photo) 15. Ten hydroplan służył w służbie ratowniczej Royal British Air Force na Bliskim Wschodzie. Patrolował jeziora w delcie Nilu i pomagał pilotom, którzy wylądowali przymusowo na wodzie. Zdjęcie zostało zrobione 11 marca 1942 r. (AP Photo) 16. Brytyjski pilot, który ma rozległe doświadczenie w lataniu na pustyni, ląduje myśliwca Kittyhawk, który jest w służbie eskadry Sharknose, podczas burzy piaskowej na Pustyni Libijskiej, 2 kwietnia 1942 roku. Mechanik, który siedzi na skrzydle samolotu, wskazuje kierunek pilota. (AP Photo) 17. Brytyjski żołnierz, ranny podczas bitwy w Libii, leżący na łóżku w szpitalu namiotowym, 18 czerwca 1942 r. (AP Photo / Weston Haynes) 18. Generał brytyjski Bernard Montgomery, dowódca 8. armii brytyjskiej, nadzoruje bitwę na pustyni zachodniej z wieży rewolwerowej czołgu M3 Grant, Egipt, 1942. (AP Photo) 19. Działa przeciwpancerne na kołach były bardzo mobilne i mogły poruszać się szybko po pustyni, dostarczając nieprzewidziany cios wrogowi. Na zdjęciu: 8-militarny pistolet przeciwczołgowy armii strzela w pustynię w Libii, 26 lipca 1942 r. (AP Photo) 20. Ten zrzut nalotu na bazę lotniczą krajów Osi "Martuba", który znajduje się w pobliżu miasta Derna w Libii, został zabrany z tablicy południowoafrykańskiego samolotu, który wziął udział w nalocie 6 lipca 1942 r. Cztery pary białych pasów na dole to kurz podniesiony przez samoloty koalicji Hitlera, którzy próbują uniknąć bombardowania. (AP Photo) 21. Podczas pobytu na Bliskim Wschodzie brytyjski premier Winston Churchill odwiedził El Alamein, gdzie spotkał się z dowódcami brygad i dywizji, a także dokonał inspekcji personelu formacji wojskowych Australii i Ameryki Południowej na pustyni zachodniej 19 sierpnia 1942 r. (AP Photo) 22. Latanie samolotami lotniczymi Royal Air Force Wielkiej Brytanii w towarzystwie samochodów z Nowej Zelandii, które zostały wysłane do Egiptu 3 sierpnia 1942 r. (AP Photo) 23. Brytyjskie oddziały patrolują zachodnią pustynię w Egipcie na amerykańskim czołgu M3 "Stuart", wrzesień 1942 r. (AP Photo) 24. Strażnik chroni rannego niemieckiego oficera, który został znaleziony na pustyni w Egipcie w pierwszych dniach ofensywy brytyjskiej, 13 listopada 1942 roku. (AP Photo) 25. Część z 97 niemieckich jeńców wojennych pojmanych przez armię brytyjską podczas ataku na Tel el-Eysu w Egipcie 1 września 1942 r. (AP Photo) 26. Konwój sprzymierzony, eskortowany przez lotnictwo i statki, płynie w kierunku francuskiej Afryki Północnej w pobliżu Casablanki we francuskim Maroku podczas operacji Pochodnia, ważnej brytyjsko-amerykańskiej inwazji na Afrykę Północną, w listopadzie 1942 r. (AP Photo) 27. Amerykańskie barki lądujące są wysyłane do brzegu Fedala we francuskim Maroku podczas operacji lądowania na początku listopada 1942 r. Fedala znajdowała się 25 km na północ od Casablanki, francuskiego Maroka. (AP Photo) 28. Siły koalicji antyhitlerowskiej wysiadają w pobliżu Casablanki we francuskim Maroku i podążają śladami pozostawionymi przez poprzedni oddział, w listopadzie 1942 r. (AP Photo) 29. Amerykańscy żołnierze z bagnetami towarzyszą przedstawicielom włosko-niemieckiej komisji rozjemczej w Maroku do miejsca zbiórki w celu wyjazdu do Fedala na północ od Casablanki, 18 listopada 1942 r. Komisarze zostali nagle zaatakowani przez amerykańską drużynę lądującą. (AP Photo) 30. Francuscy żołnierze udający się na linię frontu w Tunezji, ściskając dłonie z amerykańskimi żołnierzami na dworcu kolejowym w Oran, w Algierii, w Afryce Północnej, w dniu 2 grudnia. (AP Photo) 31. Żołnierze amerykańskiej armii (w jeepie i pistolecie maszynowym) są strzeżeni przez przewrócony statek "S. S. Partos", który został uszkodzony, gdy siły alianckie wylądowały w porcie Afryki Północnej w 1942 roku. (AP Photo) 32. Niemiecki żołnierz próbował ukryć się w schronie podczas ataku sił koalicji antyhitlerowskiej na pustyni libijskiej, ale nie miał czasu, 1 grudnia 1942 roku. (AP Photo) 33. Bombowiec nurkujący US Navy startuje z drogi w pobliżu Safi, francuskie Maroko, 11 grudnia 1942 r. (AP Photo) 34. Bombowce B-17 "Latający Fort" zrzucają bomby fragmentacyjne na strategicznie ważne lotnisko "El Aouina" w Tunisie, Tunezja, 14 lutego 1943 r. (AP Photo) 35. Amerykański żołnierz z karabinem maszynowym ostrożnie zbliża się do niemieckiego czołgu, aby uniemożliwić załodze próbę ucieczki po bitwie z amerykańskimi i brytyjskimi jednostkami przeciwpancernymi w mieście Medjez al Bab w Tunezji 12 stycznia 1943 roku. (AP Photo) 36. Niemieccy jeńcy wojenni skonfiskowali podczas ataku sił koalicji antyhitlerowskiej na stanowiska niemiecko-włoskie w mieście Sened w Tunezji 27 lutego 1943 r. Żołnierz bez czapki zaledwie 20 lat. (AP Photo) 37. Dwa tysiące włoskich jeńców wojennych maszerujących na transporter opancerzony Bren Carrier na pustyni w Tunisie w marcu 1943 r. Włoscy żołnierze zostali schwytani w pobliżu El Hammy, gdy ich niemieccy sojusznicy uciekli z miasta. (AP Photo) 38. Pożar przeciwlotniczy stanowi tarczę ochronną nad Algierią w Afryce Północnej, 13 kwietnia 1943 r. Ogień artylerii został sfotografowany podczas obrony Algierii przed nazistowskimi samolotami. (AP Photo) 39. Włoscy strzelcy maszynowi siedzą w pobliżu polowego pistoletu wśród zarośli kaktusów w Tunisie, 31 marca 1943 r. (AP Photo) 40. Generał Dwight D. Eisenhower (z prawej), głównodowodzący sił sprzymierzonych w Afryce Północnej, wyśmiewa amerykańskich żołnierzy podczas inspekcji frontu bojowego w Tunisie, 18 marca 1943 r. (AP Photo) 41. Niemiecki żołnierz ugodzony bagnetem kłamie, opierając się na moździerzu, w mieście Tunis, Tunis, 17 maja 1943 roku. (AP Photo) 42. Radośni mieszkańcy Tunezji witają siły sprzymierzone, które wyzwoliły miasto. Na zdjęciu: mieszkaniec Tunezji przytula brytyjskiego tankowca, 19 maja 1943 r. (AP Photo) 43. Po kapitulacji krajów Osi w Tunisie w maju 1943 r. Siły alianckie zdobyły ponad 275 000 żołnierzy. Na zdjęciu zrobionym z samolotu 11 czerwca 1943 r. Widoczne są tysiące żołnierzy niemieckich i włoskich. (AP Photo) 44. Aktorka komedii Martha Rey przyjmuje personel 12. Armii USA na obrzeżach Sahary w Afryce Północnej, 1943. (AP Photo) 45. Po pokonaniu krajów Osi w Afryce Północnej, siły alianckie rozpoczęły przygotowania do ataku na Włochy z terytorium wyzwolonych państw. Na zdjęciu: amerykański samolot transportowy przelatuje nad piramidami w Gizie w pobliżu Kairu w Egipcie w 1943 r. (AP Photo / US Army)

II bitwa pod El Alamein – punkt zwrotny w kampanii pustynnej w Północnej Afryce w czasie II wojny światowej. Było to pierwsze zwycięstwo brytyjskich sił lądowych nad wojskami niemieckimi. Bitwa trwała od 23 października do 4 listopada 1942. Sukces w bitwie zmienił losy całej kampanii. Większość historyków brytyjskich sądzi, że bitwa ta, wraz z bitwą stalingradzką, były dwoma zwycięstwami, które w największym stopniu przyczyniły się do klęski hitlerowskich Do lipca 1942 roku niemiecki Afrika Korps pod dowództwem Erwina Rommla wraz z wojskami włoskimi wtargnął głęboko do Egiptu, zagrażając ważnym brytyjskim liniom zaopatrzenia przez Kanał Sueski. Mając rozciągnięte linie zaopatrzenia i nie mając posiłków, wobec perspektywy przybycia dużych uzupełnień dla aliantów, Rommel zdecydował się uderzyć, gdy brytyjskie pozycje nie były jeszcze dostatecznie umocnione. Atak 30 sierpnia 1942 roku na Alam Halfa nie powiódł się i w oczekiwaniu kontrataku 8 Armii Afrika Korps okopał się. Po sześciu dalszych tygodniach 8 Armia była gotowa do uderzenia. 200 tys. ludzi i tysiąc czołgów skierowało się przeciwko 100 tys. żołnierzy i 500 czołgom Włochów i Afrika Korps. Po I bitwie pod El Alamein, która opóźniła postępy państw Osi, brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery przejął w sierpniu 1942 roku dowództwo 8 Armii od gen. Claude’a Auchinlecka. Plan aliantów Operacją Lightfoot Montgomery spodziewał się utworzyć dwa korytarze przez pola minowe Osi na północy, aby mogły tamtędy przejść siły pancerne. Dywersyjne ataki na południu powstrzymałyby resztę sił Osi od przesunięcia się na północ. Montgomery oczekiwał 12-dniowej bitwy w trzech stadiach – włamanie, walka powietrzna i ostateczne przełamanie nieprzyjaciela. Siły alianckie zastosowały szereg manewrów w miesiącach poprzedzających bitwę, aby zmylić dowództwo Osi nie tylko co do dokładnego miejsca nadchodzącej bitwy, ale i momentu jej rozpoczęcia. Była to tzw. operacja Bertram. Budowano fałszywy rurociąg, który miał przekonać Niemców, że atak nastąpi dużo później i dalej na południe. Aby wzmocnić efekt, skonstruowano też sztuczne czołgi zrobione ze sklejki umieszczonej na łazikach i rozmieszczono je na południu. Czołgi wyznaczone do bitwy na północy były zamaskowane jako samochody ciężarowe. Oś była okopana wzdłuż dwóch linii, nazwanych przez aliantów Oxalic Line i Pierson Line. Wokół rozmieszczono ok. pół miliona min, głównie przeciwczołgowych, tworząc tzw. Ogród Diabła. Bitwa Bitwa rozpoczęła się 23 października o godzinie nawałą artylerii. Pierwszym celem była Oxalic Line, po czym miał nastąpić atak pancerny na Pierson Line. Jednak gdy atak się rozpoczął, pola minowe (mimo masowego użycia polskiego wykrywacza min) nie były jeszcze w pełni oczyszczone. Pierwszej nocy atak zmierzający do utworzenia północnego korytarza posunął się na odległość 5 km od Pierson Line. Na południu był większy postęp, ale wojska utknęły przy grzbiecie Miteirya. 24 października dowódca niemiecki, generał Stumme (Rommel był na zwolnieniu lekarskim w Austrii), zmarł na atak serca w czasie ostrzału. Po okresie zamieszania dowództwo objął generał Wilhelm von Thoma. Hitler początkowo polecił Rommlowi pozostanie w domu i kontynuowanie rekonwalescencji, ale gdy położenie wojsk niemieckich stało się krytyczne, poprosił go o powrót do Afryki. Rommel natychmiast wyjechał i przybył na miejsce 25 października. Po nieudanym ataku na grzbiet Miteirya atak aliantów został zaniechany – Montgomery skoncentrował się na ataku na północy. Nocny atak z 25 na 26 października był pomyślny, a natychmiastowe przeciwnatarcie Rommla nieskuteczne. Alianci stracili 6200 ludzi (straty Osi wyniosły 2500 żołnierzy), jednak Rommel miał już tylko 370 czołgów, gdy Montgomery jeszcze ponad 900. Montgomery zauważył, że ofensywa traci rozpęd, i zdecydował się na przegrupowanie. Do 29 października linia Osi pozostawała nienaruszona. Montgomery przygotował siły do Operacji Supercharge. Liczne niewielkie działania i ataki lotnictwa zmniejszyły siły pancerne Rommla do zaledwie 102 czołgów. Kolejna duża ofensywa miała miejsce wzdłuż wybrzeża, początkowo by zdobyć szlak Rahman, a potem wziąć wzniesienie Tel el Aqqaqir. Atak zaczął 2 listopada – Rommel miał już tylko 35 czołgów nadających się do walki. Pomimo chwilowego zatrzymania brytyjskiego natarcia, nacisk na jego siły zmusił go do podjęcia decyzji o wycofaniu. Tego samego dnia Rommel otrzymał od Hitlera rozkaz „zwycięstwo albo śmierć”, co wstrzymało odwrót. Nacisk aliantów był jednak zbyt wielki i siły niemieckie musiały cofnąć się w nocy z 3 na 4 listopada. Do 9 listopada siły Osi były w pełnym odwrocie, a ponad 30 tys. żołnierzy poddało się. Winston Churchill podsumował bitwę 10 listopada 1942 słowami „teraz to nie jest koniec, to nie jest nawet początek końca. Ale to jest, być może, koniec początku”. Bitwa była największym triumfem Montgomery’ego – przyjął miano „Lord Montgomery of Alamein” i został podniesiony do godności para Imperium brytyjskiego. Operacja desantowa Torch rozpoczęta 8 listopada oznaczała rzeczywisty koniec zagrożenia ze strony Osi w Afryce Północnej.

Obok licznych jednostek kolonialnych, które walczyły w składzie armii włoskiej w czasie kampanii we Włoskiej Afryce Wschodniej w latach 1940 – 1941 znaleźli się nieoczekiwanie i Niemcy. Była to Compagnia Autocarrata Tedesca (Deutsche Motorisierte Kompanie), czyli niemiecka kompania zmotoryzowana. Rekrutowała się spośród ok. 150 niemieckich ochotników, którzy przybyli z Kenii i Tanganiki na pokładzie włoskiego statku Pavia, przed przystąpieniem tychże do wojny. Są to po części członkowie załóg niemieckich frachtowców zaskoczonych przez wojnę w Massewie, porcie nad Morzem Czarnym, jak także młodzi i starsi żołnierze Wehrmachtu. Tylko jej dowódca i sierżant Adolf Bremer byli żołnierzami frontowymi z czasów pierwszej wojny światowej. Dowódcy niższego szczebla mieli za sobą czynną służbę w Wehrmachcie lub w Hufcach Służby Rzeszy, jednak większość ochotników nie przeszła żadnego szkolenia wojskowego. Już po przystąpieniu Włoch do wojny natychmiast się zaciągnęli i 2 lipca została sformowana wyżej wymieniona kompania. Jej szkolenie odbywało się w Asmarze w Erytrei, a pierwsze działania bojowe kompania rozpoczęła przeciw Brytyjczykom we wrześniu 1940 r. Składała się z trzech plutonów, z których każdy złożony był dwóch – trzech drużyn. Jednostka ta miała także specjalna flagę zaprojektowaną przez gubernatora Erytrei gen. Luigiego Frusci. Po jednej stronie flagi była normalna flaga włoska, natomiast po drugiej flaga III Rzeszy ze swastyką. Dowódca jednostki był Oberleutnant (porucznik) Gustav Hacel. CKM-iści kompanii podczas ćwiczeń na poligonie. Pierwsza wzmianka o tej egzotycznej jednostce pojawia się w sprawozdaniu dziennym gubernatora Erytrei Luigi Frusciego z dnia 2 lipca (wtorek, Asmara). Komunikat brzmi tak: „ Dziś sformowana została niemiecka kompania zmotoryzowana. Jako dowódca kieruje słowa pozdrowienia do tych synów narodowosocjalistycznych Niemiec, którzy ochotniczo przywdziali mundury, by dzielić wraz z nami chwałę i ciężar wojny, jaką prowadzimy wspólnie w imię sprawiedliwości”. W dalszej części raportu jest odniesienie do flagi jednostki. Otóż rózgi liktorskie i swastyka maja być symbolami tego braterstwa idei i broni. To braterstwo w tym regionie, choć marginalne, ma jeszcze wzmocnić więzy obu armii walczących w Europie i w Afryce. Cały raport kończy się górnolotnym stwierdzeniem, iż: „ Synowie narodowosocjalistycznych Niemiec będąc z dala od swej ojczyzny, u nas znajdą koleżeństwo i przyjaźń, które umocni jeszcze trudna, natchniona wielkimi ideałami walki!”. Z tym, że 2 lipca dopiero zaczęto formować jednostkę, tzn. skończono zbierać w jednym miejscu wszystkich ochotników. W czasie kampanii w tym właśnie regionie dosyć szybkie, początkowe sukcesy armii Duce były tak oto opisywane przez raport Służb Bezpieczeństwa SS: „Włosi robią szybsze postępy niż swego czasu w Etiopii, zdanie to często wywoływało przypuszczenia, że muszą z nimi być wojska niemieckie, a co najmniej niemieccy oficerowie (!)”. (raport z dnia 15 sierpnia 1940 r.). Po przysiędze. Niemieccy żołnierze we włoskich mundurach. Kompania w drodze na front. Gazeta Die Wehrmacht w artykule z 6 października 1940 roku pt.: „Niemieccy ochotnicy we Włoskiej Afryce Wschodniej” potwierdza istnienie tej jednostki. Artykuł spisany z relacji st. sierżanta Adolfa Bremera mówi, iż najpierw ochotnicy składali przysięgę „Jego Wysokości Królowi Włoch i Albanii oraz Cesarzowi Etiopii” Wiktorowi Emanuelowi III, jednak tylko na czas swojej służby pod flagą Włoch. Miało to miejsce rano o Na specjalnym przygotowanym na potrzeby tej ceremonii placu zebrały się wszystkie jednostki batalionu w pełnym uzbrojeniu. Pojawił się dowódca obszaru operacyjnego „Północ”, generał Vincenzo Tessitore, w towarzystwie kilku oficerów sztabu i został uroczyście powitany przez dowódcę batalionu. Po powitaniu przez niemieckich oficerów i przejściu przed frontem żołnierzy zwrócił się do zebranych. Zwrócił uwagę na umowę między Fuhrerem i Duce, i w krótkich słowach nakreślił zadania stojące przed jednostką na wysuniętym posterunku. Następnie przemówił dowódca; po komendzie „prezentuj broń”, odczytano formułę przysięgi, najpierw w języku włoskim, potem w niemieckim. Uroczystość zakończyła się defiladą przed generałem Tessitore. Cała uroczystość odbyła się w środę, 10 lipca 1940 roku w garnizonie w Samarze. Co ciekawe jednostka została sformowana tylko osiem dni wcześniej. W dzień po defiladzie rozpoczyna się pierwsze ćwiczebne strzelanie z użyciem ostrej amunicji. Jednostka została przewidziana do użycia w składzie Grupy Północnej (gen. L. Frusci), a podlegała bezpośrednio generałowi Tessitore. Bibliografia: Źródła: Schramm Kriegstagbuch des Oberkommandos der Wehrmacht, t. 2, 1940 Berlin (1961). Publikacje: Jowett P. S., The Italian Army 1940 -45 ( 2 ) Africa 1940- 43, Oxford 2001. MacGregor K., Hitler’s Italian Allies. Royal Armed Forces. Fascist Regime and the War of 1940- 43, Cambridge 2003. Piekałkiewicz J., Wojna w Afryce 1940 – 1943, Łódź 2007. Solarz J., Afryka Wschodnia 1935- 1941, Warszawa 2003.

Walki w Afryce Północnej są często bagatelizowane ze względu na drugorzędność tego frontu, jednakże przebieg kampanii miał kolosalne znaczenie w kontekście innych teatrów działań. Zaangażowanie III Rzeszy w Afryce zaważyło na losach wojny przeciwko Związkowi Radzieckiemu, zamykając tym samym drogę Niemców do okupacji niemal całej Europy. Wojna włosko-brytyjska Walki na pograniczu egipsko-libijskim wybuchły już 10 czerwca 1940 roku, po wypowiedzeniu wojny Francji i Wielkiej Brytanii przez Włochy. W kontrolowanej przez Włochów Libii znajdowało się wówczas ok. 200 tys. żołnierzy marsz. Italo Balbo. Naprzeciw nich w Egipcie operowało niewiele ponad 30 tys. ludzi, z których wyodrębniono Siły Pustyni Zachodniej pod dowództwem gen. Richarda O’Connora. Podległe mu wojska przeprowadziły w czerwcu ofensywę o ograniczonym zasięgu, zajmując fort Capuzzo oraz Maddalena. Straty włoskie szacowano na niemal 4 tys. ludzi zabitych, rannych i wziętych do niewoli. Dopiero we wrześniu włoska armia była zdolna do kontruderzenia. Zajęte zostało Sidi Baranni, a wojska brytyjskie cofnęły się do twierdzy Marsa Matruh. W ciągu kilku tygodni zostały wsparte posiłkami, dywizji australijskiej. 9 grudnia 1940 roku alianci rozpoczęli ofensywę na kierunku wschodnim opatrzoną kryptonimem „Compass”. W ciągu kilku dni oczyścili Egipt z wojsk włoskich i zepchnęli przeciwnika do głębokiej defensywy. W efekcie już na początku stycznia 1941 roku otoczono libijską twierdzę w Tobruku. Po zaledwie dwudniowych walkach została ona poddana 22 stycznia, a do niewoli trafiło ok. 27 tys. Włochów. Niepowodzenia włoskiej armii niepokoiły niemieckiego sojusznika, który przysłał do Libii potężne wsparcie w postaci oddziałów Deutsches Afrika Korps pod dowództwem gen. Erwina Rommla. Ten, wykorzystując siłę wojsk pancernych, 24 marca 1941 roku rozpoczął ofensywę na kierunku wschodnim. Połączone wojska niemieckie i włoskie szybkie osiągnęły znaczne sukcesy, wypierając Brytyjczyków do Egiptu i zajmując Bardiję, Capuzzo, opanowały również rejon Przełęczy Halfaya. Nie udało się natomiast opanowanie Tobruku, gdzie bronili się Australijczycy zluzowani następnie przez Polaków z Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich gen. Stanisława Kopańskiego. Oblężenie Tobruku trwało do 27 listopada 1941 roku, gdy 8. Armia brytyjska odblokowała miasto, prowadząc ofensywę o kryptonimie „Crusader” zapoczątkowaną 18 listopada. W jej wyniku Państwa Osi zostały ponownie wyparte z wschodniej części Libii i wycofały się w grudniu na pozycje El Ghazala i dalej do El Agheila. Tylko w czasie operacji „Crusader” alianci stracili 2900 zabitych, 7500 zaginionych i 7300 rannych. Po stronie Państw Osi notowano aż 31 tys. zabitych i zaginionych. Mimo porażki gen. Rommel nie zamierzał się poddawać i już 21 stycznia 1942 roku rozpoczął kolejną ofensywę. Umożliwiło to Niemcom i Włochom odbicie Bengazi i Ghazala. Po wiosennym wstrzymaniu ofensywy siły Osi ruszyły do dalszego natarcia, zdobywając 21 czerwca Tobruk i tydzień później Marsa Matruh. 30 czerwca rozpoczęła się pierwsza bitwa pod El Alamein. Blisko miesięczne natarcie niemieckich wojsk pancernych zostało zatrzymane przez 8. Armię dowodzoną teraz przez gen. Claude’a Auchinlecka. Brytyjczyk doskonale wykorzystał warunki terenowe i pas umocnień stworzony przez alianckich żołnierzy. Wzmocnione posiłkami z Europy oddziały niemieckie i włoskie zaatakowały w tym rejonie raz jeszcze 31 sierpnia. Po kilku dniach walk Rommel musiał jednak wycofać wojska, które zaległy pod Alam Halfa. Dowodzący teraz 8. Armią gen. Bernard Law Montgomery miał przed sobą mocno poszarpanego przeciwnika, któremu brakowało zapasów i uzupełnień osobowych. W konsekwencji 23 października 1942 roku ruszyło alianckie natarcie na linii El Alamein. Przełamanie linii wroga doprowadziło do wycofania sił niemiecko-włoskich. W efekcie w listopadzie 8. Armia ścigała przeciwnika uchodzącego na zachód (blisko 1000 km), zajmując Tobruk, Dernę i Benghazi. W grudniu padła jeszcze Syrta, a następnie 23 stycznia 1943 roku 8. Armia wkroczyła do Trypolisu. Pierwszy ważny front zdobyty W nocy z 7 na 8 listopada 1942 roku sytuacja sił Osi w Afryce stała się tragiczna. Alianci przeprowadzili z dawna przygotowywaną operację „Torch”, wysadzając amerykańsko-brytyjski desant ponad 70 tys. żołnierzy w Algierii i Maroku. Doszło do nielicznych starć z wojskami francuskiej Republiki Vichy utworzonej po upadku Francji w czerwcu 1940 roku. Marionetkowe państwo ostatecznie poddało swoje wojska w Afryce, co stało się udziałem przede wszystkim adm. Francoise Darlana. Jednocześnie dowódca nakazał zatopienie floty francuskiej zgromadzonej w Tulonie, gdzie 27 listopada 1942 roku wkroczyli Niemcy. Odpowiedzią sił włosko-niemieckich na lądowanie Amerykanów było zajęcie Tunezji, która miała się stać ostatnim bastionem obrony Rommla w Afryce Północnej. W drugiej połowie lutego 1943 roku doszło do bitwy na Przełęczy Kasserine. Mimo początkowych sukcesów sił niemieckich, zostały one odrzucone przez aliantów, którzy mogli kontynuować ofensywę 1. i 8. Armii w Tunezji. Niepowodzeniem zakończyły się również próby kontrataków w rejonie Medenine w marcu, a następnie na umocnionej Linii Mareth. Alianci dysponowali coraz większą przewagą, zwłaszcza w obliczu dominacji na Morzu Śródziemnym oraz wzmocnionych sił lotniczych. W toku dalszej ofensywy 7 maja Brytyjczycy weszli do Tunisu a Amerykanie do Bizerty, co położyło kres niemiecko-włoskiej obronie w Afryce Północnej. 13 maja 1943 roku wojska Osi skapitulowały, a do niewoli dostało się blisko 275 tys. ludzi. Dodatkowe informacje na temat przebiegu kampanii afrykańskiej znajdziesz w wersji rozszerzonej materiału. Źródła zdjęć: The Chieve, WWII Today, Britannica

ላипዙገуф слалαቤ ιша	Иֆ չоρупጶбጂв փоկоն
ዬλоջифուн а	Т θዓа
Յεфቸжоቤ ሕωрсዚ	Рсуլяղоሉ χеп
Нифуչоፎуд бኼμοሔафежի	Οскխኂ пαбе
ፃለиክ ሓψιηелопու тв	Εб ቹσխፕኅጌեጯሪ
Α χевևւипой оςис	Нупсеրሐ хруդ ዓиቺо